مطالب زیر را باهم مرور خواهیم کرد.
خسارتهای خارج از تعهد بیمه هواپیما
پوششهای بیمه مسئولیت هواپیما
صدمات بدنی، به استثنای مسئولیت در قبال سرنشینان هواپیما
صدمات بدنی سرنشینان هواپیما
بیمه مسئولیت خسارتهای مالی
خسارتهای خارج از تعهد بیمه‌گر (استثنائات)
هواپیما چیست؟
اصول کلی قرارداد بیمه بدنه و بیمه مسئولیت هواپیما
کاربری هواپیماها
پوششهای بدنه بیمه هواپیما
بیمه تمام خطر در زمانی که هواپیما در حرکت نیست
بیمه تمام خطر به جز مواقعی که هواپیما در پرواز است
بیمه تمام خطر، بر روی زمین و در زمان پرواز
هواپیما نوعی هواگرد است که به وسیله موتور جت یا پیستونی به پرواز در می‌آید. به عبارت دیگر، هواپیما مجموعه‌ای از تجهیزات و قطعات است که بعد از نصب در کنار یکدیگر، شرایط پرواز را آماده می‌کنند.
از نظر طرح و عملکرد، هواپیماها را می‌توان به دو دسته هواپیما با بال ثابت و هواپیما با بال متحرک (هلی‌کوپتر یا بالگرد) تقسیم کرد.
هواپیماها در اندازه‌‌ها، انواع و کاربردهای مختلف و متنوع وجود دارند. موارد گسترده استفاده از هواپیماها شامل استفاده‌‌های تفریحی و گردشگری، حمل و نقل عمومی، نظامی و تحقیقاتی است و برخی نیز تولید شده‌اند تا از راه دور به وسیله یک کامپیوتر کنترل شوند؛ مانند پهپاد‌ها.
با افزایش استفاده از هواپیما و طیف گسترده کاربرد آن، تحت پوشش بیمه‌ای قرار دادن ریسک‌های مربوط به استفاده از هواپیماها امری بدیهی و غیر قابل اجتناب است. بنابراین پوشش بیمه‌ای تحت عنوان بیمه هواپیما به وجود آمد.
این نوع بیمه، پوششهای مورد نیاز بیمه‌گذاران را در مقابل خطرات مربوط به هواپیما مانند مالکیت، اداره، تعمیر و نگهداری و یا فروش ارائه می‌دهد. در این بخش اشاره مختصری به بیمه بدنه و مسئولیت نیز خواهد شد.
در صورت بروز حادثه بیمه هواپیما نیز مانند بیمه اتومبیل، هم خسارتهای مالی به وسیله نقلیه و هم خسارتهای مالی و جانی وارد به افراد ثالث را شامل می‌شود. هواپیما و خطرات پرواز دارای مسائل و مشکلات خاص خویش است.
ریسک‌های فاجعه آمیز هواپیما معمولا همراه با صدمات بدنی و فوت انسانها و خسارتهای مالی وارد به اشخاص ثالث است. پیچیدگی تکنولوژی، ساخت و پیدایش هواپیماهای جدید با ظرفیتهای بیشتر برای حمل مسافر، بار و سوخت، باعث افزایش مشکلات در این نوع از بیمه شده است.
بوئینگ ۷۰۷ نیز اولین هواپیمای مسافربری بود که از نظر تجاری توانست به موفقیت برسد و از سال ۱۹۵۸ تا ۲۰۱۰ برای بیش از ۵۰ سال در ناوگان ترابری هوایی بسیاری از کشورها خدمت‌رسانی کند. در سال ۱۹۷۰ هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ ساخته‌شد و برای ۳۵ سال بزرگترین هواپیما مسافری جهان بود و از سال ۲۰۰۵ هواپیمای ایرباس آ-۳۸۰ این رکورد را در کلاس مسافربری در دست دارد.
همچنین بزرگترین هواپیمای جهان که کاربرد باربری دارد آنتونوف ۲۲۵ است که توسط شرکت اوکراینی ساخته شده‌است.
بیمه بدنه هواپیما دربردارنده پوشش خسارتهای متداول مانند آتش سوزی، دزدی، طوفان و خسارتهای زمینی (تصادف غیر از مواقع پرواز) است. این نوع بیمه به صورت تمام خطر است و به اشکال زیر ارائه می‌شود:
تمام خسارت‌‌ها و فقدان فیزیکی هواپیما هنگامی که در فرودگاه (زمین) قرار دارد و از نیروی محرکه خود برای حرکت و جابجایی استفاده نمی کند، تحت پوشش این نوع بیمه قرار می‌گیرد.
تمام خسارت‌‌ها و فقدان فیزیکی هواپیما در روی زمین حتی خسارتهای زمان جابجایی هواپیما (Taxiing) تحت پوشش این نوع بیمه قرار می‌گیرد.
تمام خسارت‌‌ها و فقدان ناشی از حرکت، توقف و یا جابجایی هواپیما بر روی زمین و در زمان پرواز، تحت پوشش این نوع بیمه قرار می‌گیرد.
موارد استثناء شده‌ی بیمه بدنه، در بیمه نامه‌‌های صادره تا حدودی با یکدیگر متفاوت است؛ اما جنبه عمومی که در تمام بیمه نامه‌ها یافت می‌شود به شرح زیر است:
بیمه مسئولیت هواپیما ، دارای سه نوع پوشش است که حدود مسئولیت هر یک از آنها با یکدیگر متفاوت است:
این نوع بیمه، بیمه‌گذار را در مقابل اقدامات و دادخواهی قانونی اشخاص ثالث برای مواردی مانند صدمات بدنی، بیماری و مرگ در اثر حادثه در قبال مالکیت، تعمیر و نگهداری و کاربرد هواپیما با توجه به شرایط مندرج در بیمه نامه پوشش می‌دهد.
در این نوع پوشش بیمه‌ای غرامت هر فرد در قبال فوت و یا صدمات بدنی مشخص است و حداکثر میزان تعهد بیمه‌گر برای خسارتهای رخ داده در اثر هر حادثه نیز معین است.
این نوع بیمه مسئولیت هواپیما ، بیمه‌گذار را در مقابل اقدامات و دادخواهی قانونی اشخاص ثالث برای مواردی مانند صدمات بدنی، بیماری و مرگ در اثر حادثه هواپیما با توجه به شرایط مندرج در بیمه نامه پوشش می‌دهد. در این نوع پوشش بیمه‌ای غرامت هر فرد در قبال فوت و یا صدمات بدنی مشخص است و حداکثر میزان تعهد بیمه‌گر نیز برای خسارتهای رخ داده در اثر هر حادثه معین شده است.
این نوع بیمه مسئولیت هواپیما ، بیمه‌گذار را در مقابل دعاوی و خسارتهای مالی ناشی از فعالیتهای مربوط به مالکیت، تعمیر و نگهداری و یا کاربرد هواپیما، پوشش می‌دهد. میزان مسئولیت بیمه‌گر برای هر حادثه معین است.
بیمه‌گران مختلف شرایط متفاوتی در مورد بیمه هواپیما دارند، اما به طور کلی موارد استثنا شده به شرح زیر است:
این نوع بیمه، پوششهای مورد نیاز بیمه‌گذاران را در قبال خطرات مربوط به هواپیما مانند مالکیت، اداره، تعمیر ونگهداری و یا فروش ارائه می‌دهد. در این بخش به طور مختصر اشاره‌ای به بیمه بدنه و مسئولیت نیز خواهد شد.
بیمه هواپیما نیز مانند بیمه اتومبیل در صورت بروز حادثه، هم خسارات مالی به وسیله نقلیه و هم خسارات مالی وجانی وارد به افراد ثالث را شامل می‌شود.
هواپیما و خطرات پرواز دارای مسائل و مشکلات خاص خویش است.
حوادث فاجعه‌آمیز هواپیما معمولا با جرح و فوت انسانها و خسارات مالی وارد به اشخاص ثالث همراه است.مشکلات این نوع بیمه باتوجه به پیدایش هواپیماهای جدید با ظرفیتهای بیشتر برای حمل مسافر، بار و سوخت وپیچیدگی تکنولوژی ساخت، روبه افزایش است.
درزمان بیمه‌کردن بدنه و مسئولیت هواپیما چهاراصل کلی درنظر گرفته می‌شود:
نوع هواپیمایی که بیمه می‌شود.
خصوصیات، دانش فنی و ساعت پرواز خلبان
موقعیت جغرافیایی که هواپیما در آن مناطق تردد می‌کند.
اهدافی که هواپیما برای انجام آن به کار می‌رود.
هواپیما معمولا برای اهداف زیر به کار می‌رود:
پرواز در خطوط هواپیمایی مجاز و به منظور فعالیت تجاری.
به عنوان هواپیماهای شخصی و برای مصارف کاری و تفریحی.
کاربرد در مصارف علمی و تحقیقاتی و عکسبرداری.
کاربرد برای مصارف کشاورزی.
کاربرد برای مصارف صنعتی.
اگرچه خسارات رایج آتش‌سوزی، دزدی، طوفان و خسارات زمینی (تصادم درغیر مواقع پرواز) دارای پوشش‌است، اما بیمه بدنه هواپیما به صورت تمام خطر است و به سه شکل زیر ارائه می‌شود :
الف- بیمه تمام خطر در زمانی که هواپیما در حرکت نیست
کلیه خسارات و فقدان فیزیکی هواپیما در زمانی که در فرودگاه (زمین) قرار دارد و از نیروی محرکه خود برای‌حرکت و جابجایی استفاده نمی‌کند، تحت این نوع بیمه پوشش می‌گیرد.
ب- بیمه تمام خطر بجز مواقعی که هواپیما در پرواز است
کلیه خسارات و فقدان فیزیکی هواپیما در روی زمین حتی خسارات زمان جابجایی هواپیما (Taxiing) شامل این‌نوع پوشش بیمه‌ای می‌شود.
ج- بیمه تمام خطر، بر روی زمین و در زمان پرواز
کلیه خسارات و فقدان ناشی از حرکت، توقف و یا جابجایی هواپیما بر روی زمین و در زمان پروازتحت پوشش بیمه‌ای است.
د- مواردی که خارج از تعهد بیمه‌گر است.
استثنائات بیمه بدنه در بیمه‌نامه‌های صادره تا حدودی با یکدیگر متفاوت است ولی جنبه‌عمومی وهمگانی که در تمامی بیمه‌نامه‌ها یافت می‌شود به شرح زیر است:
– چنانچه‌هواپیمابرای‌مصارف غیرقانونی وبارضایت بیمه‌گذار به‌کار گرفته‌شود.
– هنگامی که هواپیما در خارج از محدوده جغرافیایی مندرج در بیمه‌نامه فعالیت کند.
– استفاده از هواپیما برای مصارفی بغیر از آنچه در بیمه‌نامه قید شده است.
– هدایت هواپیما توسط شخص دیگری به غیر از خلبان آن، مگر در مواردی که عمل جابجایی(Taxiing) انجام می‌شود.
– زمانی که شرایط قابلیت پرواز هواپیما و یا اعتبار گواهینامه خلبانی خلبان نقض شده ولی پروازانجام شده است.
– در شرایطی که با موافقت بیمه‌گذار، هواپیمای در حال پرواز بعضی از قوانین و مقررات هواپیمایی‌کشوری(۴) را نقض کرده باشد.
– هرگونه خسارات ناشی از کهنگی و فساد لاستیکهای هواپیما، مگر اینکه شرط مغایری برای‌پوشش آنها وجود داشته باشد.
– خسارات ناشی از تغییر و تبدیل هواپیما(۵)، جنگ، اعتصاب، شورش و بلوا.
– خسارات ناشی از عدم استفاده.
بیمه‌مسئولیت، سه‌نوع‌پوشش را ارائه‌می‌دهد که‌حدودمسئولیت‌هریک‌ازآنهابایکدیگر متفاوت است.
الف- جرح بدنی، به استثنای مسئولیت در قبال سرنشینان هواپیما
این نوع‌بیمه، بیمه‌گذار را در قبال اقدامات و دعاوی قانونی اشخاص ثالث برای مواردی چون‌جرح‌بدنی، بیماری، امراض و مرگ ناشی از حادثه در قبال مالکیت، تعمیر و نگهداری و کاربرد هواپیما باتوجه به شرایط مندرج در بیمه‌نامه پوشش می‌دهد.
دراین نوع پوشش بیمه‌ای غرامت هر شخص در قبال فوت و یا صدمات بدنی مشخص است وحداکثر تعهد بیمه‌گر برای خسارات ناشی از هر حادثه نیز معین است.
ب- جرح بدنی سرنشینان هواپیما
این نوع پوشش، بیمه‌گذار را در قبال دعاوی و اقدامات قانونی سرنشینان هواپیما در مواردی چون‌جرح بدنی، بیماری، امراض و مرگ ناشی از حادثه هواپیما باتوجه به شرایط مندرج در بیمه‌نامه تأمین‌می‌دهد. در این نوع بیمه‌نامه غرامت هر شخص در قبال فوت و یا صدمات بدنی مشخص است وحداکثر تعهد بیمه‌گر نیز برای خسارات ناشی از هر حادثه معین شده است.
ج- بیمه مسئولیت خسارات مالی
این نوع پوشش، بیمه‌گذار را در قبال دعاوی و غرامتهای مالی ناشی از فعالیتهای مربوط به مالکیت،تعمیر و نگهداری و یا کاربرد هواپیما، تأمین می‌دهد. حدود مسئولیت بیمه‌گر برای هر حادثه معین‌است.
د- موارد خارج از تعهد بیمه‌گر(استثنائات)
استثنائات بیمه‌نامه مسئولیت هواپیما در مورد بیمه‌گران مختلف، متفاوت است، اما به طور کلی‌استثنائات به شرح زیر است :
– خسارات بدنی وارد به خود بیمه‌گذار.
– خسارات‌بدنی واردبه کارکنان‌بیمه‌گذار درطول مدت‌خدمت و اعتباربیمه‌نامه.
– خسارات مالی وارده به اشیاء و اموال بیمه‌گذار، زمانی که متعلق به وی یا در تصرف و کنترل اوباشد.
– مسئولیت‌های بیمه‌گذار برای جرح بدنی و یا خسارات مالی ناشی از تولید، ساخت و یا فروش‌هواپیما و قطعات و لوازم یدکی آن و یا ناشی از هرگونه عملیات خدماتی (سرویس)
– مسئولیت بیمه‌گذار در زمانی که هواپیما با اجازه وی، بدون توجه به گواهی قابلیت پرواز و یا نادیده‌گرفتن بعضی از قوانین هواپیمایی کشوری، اقدام به پرواز نماید.
